Temat seksualności w Polsce jest niewątpliwie tematem tabu. Seksualność osób z niepełnosprawnościami w ogóle nie istnieje. Zajmijmy się dzisiaj tematem rehabilitacji seksualnej w szerszym aspekcie.
Przypomnijmy aktualną definicję zdrowia seksualnego, utworzoną przez WHO:
„Zdrowie seksualne jest dobrostanem fizycznym, emocjonalnym i społecznym w odniesieniu do seksualności; nie jest jedynie brakiem choroby, zaburzeń funkcji bądź ułomności. Zdrowie seksualne wymaga pozytywnego i pełnego szacunku podejścia do seksualności oraz związków seksualnych, jak również do możliwości posiadania dających przyjemność i bezpiecznych doświadczeń seksualnych, powinno być wolne od przymusu, dyskryminacji i przemocy. Aby osiągnąć i utrzymać zdrowie seksualne, prawa seksualne powinny być respektowane, chronione i spełniane”.
Według dr Długołęckiej życie seksualne ma duży wpływ na różne aspekty funkcjonowania człowieka jak: poczucie autonomii, wolności, decyzyjności, intymności, ale też stawiania granic i mówienia o swoich potrzebach.
Rodzaje niepełnosprawności
Pierwszy to choroby neurologiczne, czyli dotyczące układu nerwowego. Wśród nich wymienia się: epilepsję, stwardnienie rozsiane, autyzm, mózgowe porażenie dziecięce, chorobę Parkinsona, demencję czy udar mózgu.
Drugi to niepełnosprawność ruchowa. Charakteryzuje się obniżeniem zdolności motorycznych ciała. Obejmuje następujące stany:
- brak kończyn lub ich części (niewykształcone w życiu płodowym lub amputowane na skutek choroby, wypadku),
- uszkodzenia układu nerwowego (np. paraplegia, tetraplegia),
- niepoprawne uformowanie szkieletu, uszkodzenia stawów (np. w przebiegu chorób reumatycznych, uprawianych sportów).
Trzeci to niepełnosprawność intelektualna. Polega ona na znacznym obniżeniu ogólnego poziomu funkcjonowania intelektualnego i brakach w obrębie zachowań adaptacyjnych. Przykładowe jednostki chorobowe z towarzyszącą niepełnosprawnością intelektualną to mózgowe porażenie dziecięce, zespół Downa.
Inne rodzaje niepełnosprawności stanowią: nowotwory, choroby rzadkie/genetyczne, choroby psychiczne, choroby układu oddechowego i układu krążenia, choroby układu moczowo-płciowego, niepełnosprawność narządu wzroku, schorzenia metaboliczne, niepełnosprawność słuchu i/lub mowy.
Osoby niepełnosprawne ruchowo są izolowane od wszelkich tematów związanych z seksualnością doprowadzając do psycyhoinfantylizmu.
Podkreślmy, że seksualność jest prawem każdego człowieka. Dlatego w przypadku OZN jest tak ważna rehabilitacja seksualna.
Rehabilitacja seksualna osób niepełnosprawnych ruchowo
Historia rehabilitacji seksualnej sięga lat 70 XX wieku w USA, kiedy to z tej formy terapii korzystali młodzi weterani wojny w Wietnamie. Dzięki rehabilitacji seksualnej wyrównujemy szanse w funkcjonowaniu seksualnym osób posiadających różnego rodzaju ograniczenia. Kolejnym jej celem jest leczenie i minimalizowanie zaburzeń seksualnych wynikających z choroby czy doświadczonego urazu. Istotna jest również psychoedukacja w zakresie satysfakcji seksualnej, dzięki której możemy wypracować nowe techniki i sposoby ekspresji mając na uwadze ograniczenia. Istotną kwestią jest praca nad poglądami względem własnego ciała.
Gdy słyszymy hasło rehabilitacja seksualna od razu mamy na myśli coś medycznego. Jest to dużo szerszy obszar, obejmujący także pracę nad aspektami czysto psychologicznymi jak myśli i emocje.
Doktor Długołęcka wskazuje, że praca nad seksualnością pozytywnie wpływa na ogólne funkcjonowanie osoby z niepełnosprawnością ruchową. Niezależnie od tego, czy ma ją od urodzenia, nabyła po wypadku, amputacji czy w wyniku choroby neurodegeneracyjnej, rehabilitacja seksualna może pomóc w budowaniu własnej podmiotowości i relacji społecznych.
Rehabilitacja seksualna przyniesie pozytywny skutek jeśli zaznajomimy się z czynnikami chorobowymi, które utrudniają funkcjonowanie w sferze seksualnej by móc dobrać odpowiednią metodę terapii.
Metody terapeutyczne dobierane są bezpośrednio pod rodzaj niepełnosprawności i możliwości pacjenta. W zależności także od ich predyspozycji i wskazań medycznych.
- Szkoła Masters – Johnson;
- Szkoła Helen – Kaplan;
- Trening świadomości seksualnej;
- Treningi relaksacyjne;
- Desensybilizacja;
- Treningi masturbacyjne;
- Metoda ułożenia ginekologicznego (MUG);
- Ćwiczenia mięśnia Kegla;
- Metoda stosunku udowego;
- Metoda przedłużenia linii pochwy;
- Trening seksualny pary wg Kratochvila;
- Trening Guillerma;
- Metoda treningowa po zawale mięśnia sercowego
Neuroplastyczność
U osób niepełnosprawnych ruchowo pojawiają się nowe punkty erogenne, a więc nie musi dość do klasycznego stosunku, aby osiągnęli oni satysfakcję. Jest to zwiększenie czułości w obszarach, które zachowały czucie. Istnieją przykłady, gdy stymulacja np. kolan, doprowadza do orgazmu. Zachęcam do jej odkrywania za pomocą dłoni swoich/Parner_ki lub za pomocą specjalnych gadżetów erotycznych.
W swojej praktyce bardzo często sięgam po metodę umiejętności poznania i rozpoznania stref erogennych (tzw. mapowanie ciała). Nasza pomoc nie kończy się w tym miejscu. Równie ważny nacisk kładę na edukowanie – nawiązywanie relacji, budowanie własnego wizerunku czy asertywności.
Jak to jest z tym podnieceniem po urazie kręgosłupa?
U pacjentów po urazie kręgosłupa przyczyn zaburzeń seksualnych może być wiele. Mogą występować pojedynczo lub tworzyć większą całość. Obejmują takie czynniki jak:
- neurogenne
- naczyniowe
- psychogenne
- hormonalne
O zaburzeniach mówimy kiedy wystąpi przynajmniej jeden z tych problemów:
- impotencja
- zahamowanie wytrysku
- dyspareunia
- zaburzenia czucia
- zaburzenia libido
Warto wyjaśnić jedną kwestię. Za fizyczne podniecenie, które rozpoznajemy przez zwiększoną lubrykację i wzwód łechtaczki u kobiety czy erekcję u mężczyzny odpowiadają dwie drogi:
- psychogenna – wywołana bodźcami wzrokowymi lub fantazjowaniem
- odruchowa – wywołana przez kontakt fizyczny stref erogennych np. okolicy genitalnej
Drogi te w warunkach prawidłowych współdziałają. Podczas podniecenia psychogennego informacja przekazywana jest z mózgu poprzez rdzeń kręgowy do nerwów okolicy genitalnej. Pacjenci po urazie powyżej poziomu Th11 zazwyczaj nie miewają erekcji ani lubrykacji psychogennych.
Kinezyterapia przy niepełnosprawności
Kinezyterapia to leczenie ruchem. Stosowanie metod kinezyterapii umożliwia poprawę utraconej funkcji,
ułatwia występowanie procesów kompensacji, zabezpiecza przed wykształceniem nieprawidłowych ruchów lub przywraca już utracone.
W świecie rehabilitacji seksualnej coraz częściej wykorzystuje się metody takie jak: masaże, akupresura czy hydroterapia. Wykwalifikowani kinezyterapeuci delikatnie ćwiczą ciało pacjenta, aby budować lub odbudować jego siłę. Ważne jest tutaj zastosowanie odpowiedniego sprzętu pod niepełnosprawność pacjenta.
Nie jest to zwykły masaż jak można by sądzić. Pozwala nie tylko odprężyć organizm, ale także usprawnić go i zregenerować. W dotyku kinezyterapeutycznym jest pełne zaangażowanie pacjenta przy pomocy terapeuty.
Ten rodzaj Sexological Bodywork pozwala na poszukiwanie nowych ścieżek przyjemności, poprzez pracę z dotykiem, oddechem i uważnością. Seks i masturbacja wpływa na ciało na przykład obniżając spastykę.
Osoby z niepełnosprawnością potrzebują przede wszystkim równości w społeczeństwie i brak wykluczenia także w kontekście zdrowia seksualnego. Co za tym idzie również dostępu do lekarza i możliwości badania.
Zawsze zachęcam do podejmowania takich aktywności jak: flirt, dotyk, relacja, bliskość czy swobodne zachowania seksualne. Seks jest w naszej głowie i nie lubi kontroli. Zachęcam do jej odpuszczenia i puszczenia się.
Barbara Płaczek
Zobacz także:
